1. Kiểm soát nguyên liệu đầu vào

• Kiểm tra nguồn gốc nguyên liệu: Nguyên liệu chính cho sữa bột là sữa tươi hoặc sữa bột nguyên liệu. Nhà sản xuất phải kiểm tra nguồn gốc xuất xứ và chọn nguyên liệu từ các nhà cung cấp đáng tin cậy.
• Phân tích cảm quan: Kiểm tra các yếu tố cảm quan của nguyên liệu như màu sắc, mùi, vị để loại bỏ nguyên liệu không đạt tiêu chuẩn.
• Phân tích hóa học và vi sinh: Nguyên liệu phải được kiểm tra dư lượng kháng sinh, hàm lượng chất béo, protein, và các chỉ tiêu vi sinh vật (như E.coli, Salmonella) để đảm bảo an toàn.

Hình 1. Sản phẩm sữa bột

2. Quy trình sản xuất

• Tiệt trùng sữa: Sữa nguyên liệu được tiệt trùng để loại bỏ các vi sinh vật có hại. Quá trình tiệt trùng phải được kiểm soát chặt chẽ về nhiệt độ và thời gian để bảo vệ giá trị dinh dưỡng của sữa.
• Bốc hơi: Sữa sau khi tiệt trùng được đưa vào hệ thống bốc hơi để loại bỏ nước, giúp giảm thiểu độ ẩm và chuẩn bị cho quá trình làm khô.
• Quá trình sấy phun: Sữa sau khi bốc hơi được đưa qua hệ thống sấy phun để chuyển thành dạng bột. Nhiệt độ và áp suất trong quá trình sấy phải được kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo sữa bột có chất lượng tốt, đồng nhất và giữ được giá trị dinh dưỡng.
• Trộn thêm các chất dinh dưỡng (nếu có): Các vi chất dinh dưỡng như vitamin và khoáng chất có thể được bổ sung để tăng cường giá trị dinh dưỡng của sữa bột, ví dụ như vitamin D, canxi, và DHA.

Hình 2. Cơ sở sản xuất sữa bột giả và không đảm bảo an toàn

3. Kiểm tra chất lượng sản phẩm trong quá trình sản xuất

• Kiểm tra độ ẩm: Độ ẩm của sữa bột phải được duy trì ở mức thấp để kéo dài thời gian bảo quản. Thông thường, độ ẩm dưới 5% là an toàn cho sữa bột.
• Phân tích thành phần dinh dưỡng: Sản phẩm cần được phân tích các thành phần dinh dưỡng như protein, lipid, carbohydrate, để đảm bảo phù hợp với công bố trên nhãn và yêu cầu pháp lý.
• Kiểm tra vi sinh: Các mẫu sữa bột được kiểm tra sự hiện diện của vi sinh vật gây hại như E.coli, Salmonella, và tổng số vi sinh vật hiếu khí (TPC) để đảm bảo sản phẩm an toàn.
• Kiểm tra cảm quan: Kiểm tra các yếu tố cảm quan như mùi, vị, màu sắc và độ mịn của bột sữa để đảm bảo tính đồng nhất và chất lượng sản phẩm.

Hình 3. Phân tích khả năng hòa tan của sữa bột

4. Đóng gói và bảo quản

• Kiểm tra bao bì: Bao bì sử dụng cho sữa bột phải đảm bảo tính an toàn, không gây thôi nhiễm hóa chất vào sản phẩm và có khả năng chống ẩm, bảo vệ sản phẩm trong suốt thời gian bảo quản.
• Đóng gói trong môi trường kiểm soát: Sữa bột được đóng gói trong môi trường tiệt trùng để tránh sự xâm nhập của vi sinh vật. Quy trình đóng gói cần đảm bảo không khí trong bao bì được thay thế bằng khí trơ (như nitơ) để ngăn ngừa oxy hóa.
• Dán nhãn sản phẩm: Mỗi sản phẩm sữa bột đều phải dán nhãn với đầy đủ thông tin về thành phần dinh dưỡng, hướng dẫn sử dụng, ngày sản xuất và hạn sử dụng.

5. Kiểm tra sản phẩm cuối cùng

• Phân tích cảm quan: Sản phẩm cuối cùng được kiểm tra lại các yếu tố như màu sắc, mùi vị và độ mịn để đảm bảo đạt yêu cầu.
• Kiểm tra hóa học và vi sinh: Kiểm tra thêm các chỉ tiêu như độ ẩm, hàm lượng protein, chất béo, và tổng số vi sinh vật để đảm bảo sữa bột đạt chất lượng và an toàn.
• Kiểm tra hàm lượng vitamin và khoáng chất: Các thành phần như canxi, sắt, và các vitamin cần thiết được kiểm tra kỹ lưỡng để đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn công bố.

6. Kiểm soát lưu mẫu và truy xuất nguồn gốc

• Lưu mẫu sản phẩm: Mẫu sản phẩm từ mỗi lô hàng sẽ được lưu lại trong một thời gian nhất định để phục vụ cho việc kiểm tra sau này nếu có vấn đề phát sinh.
• Truy xuất nguồn gốc: Mỗi lô hàng đều phải có hồ sơ ghi chép chi tiết về nguyên liệu, quá trình sản xuất và các kết quả kiểm tra, để có thể truy xuất nguồn gốc nhanh chóng khi cần thiết.

7. Đánh giá và phân tích các lô sản phẩm không đạt tiêu chuẩn

• Phân tích nguyên nhân: Nếu phát hiện lô hàng không đạt tiêu chuẩn, cần phân tích nguyên nhân, xác định các sai sót trong quy trình sản xuất, hoặc do nguyên liệu.
• Xử lý sản phẩm lỗi: Sản phẩm lỗi phải được cách ly và xử lý phù hợp (hủy bỏ hoặc tái sản xuất), không được phép đưa ra thị trường.
• Biện pháp phòng ngừa: Thực hiện các điều chỉnh quy trình hoặc kiểm soát bổ sung để ngăn ngừa sự cố tái diễn.

8. Đánh giá hệ thống quản lý chất lượng

• Kiểm tra định kỳ hệ thống quản lý chất lượng: Tiến hành kiểm tra định kỳ toàn bộ hệ thống để đảm bảo quy trình hoạt động ổn định và hiệu quả.
• Đào tạo nhân viên: Đội ngũ nhân viên phải được đào tạo về kiến thức an toàn thực phẩm, vệ sinh và các quy trình sản xuất sữa bột để duy trì chất lượng sản phẩm.
• Đánh giá và cải tiến: Dựa trên kết quả phân tích và kiểm tra, tiến hành cải tiến quy trình, thiết bị, công nghệ để nâng cao chất lượng sản phẩm.

Kết luận

Quy trình kiểm soát và đảm bảo chất lượng sữa bột yêu cầu thực hiện các bước nghiêm ngặt từ khâu nguyên liệu, sản xuất, đóng gói, bảo quản đến kiểm tra thành phẩm. Việc áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng quốc tế như GMP, HACCP, ISO 22000 giúp doanh nghiệp duy trì và cải thiện chất lượng sản phẩm, đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng, tăng uy tín thương hiệu và đáp ứng các yêu cầu pháp lý.