Sầu riêng là một trong những loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao nhất hiện nay tại Việt Nam, đặc biệt ở các vùng như Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long. Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp, với các hiện tượng thời tiết cực đoan như nắng nóng kéo dài, mưa trái mùa, hạn hán, xâm nhập mặn, sầu riêng đang đối mặt với nguy cơ suy giảm năng suất và chất lượng nghiêm trọng. Do đó, việc áp dụng các giải pháp khoa học để thích ứng là yêu cầu cấp thiết nếu muốn phát triển bền vững ngành hàng này.

Đối với cây sầu riêng, Thạc sĩ Đỗ Văn Chung chia sẻ về việc canh tác sầu riêng an toàn cần chú ý đến các vấn đề sau:

• Một trong những biện pháp đầu tiên là điều chỉnh thời vụ canh tác linh hoạt, đặc biệt là xử lý ra hoa vào các thời điểm ít bất lợi về khí hậu. Ví dụ, nhiều nhà vườn tại Đắk Lắk và Bến Tre đã chủ động điều tiết cây ra hoa vào tháng 11 – 12 âm lịch thay vì tháng 2 – 3 như truyền thống, nhằm tránh mưa nhiều khi trái đang phát triển. Bên cạnh đó, kỹ thuật xử lý nghịch vụ cũng được áp dụng rộng rãi, giúp cây ra hoa – đậu trái vào mùa khô để tối ưu chất lượng và hạn chế bệnh hại.
• Về mặt kỹ thuật vườn, việc thiết kế hệ thống thoát nước và tưới tiêu thông minh là yếu tố cốt lõi để cây thích nghi tốt với môi trường biến động. Nghiên cứu từ Viện Khoa học Kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên khuyến cáo sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt kết hợp cảm biến độ ẩm nhằm duy trì độ ẩm đất ổn định trong mùa khô mà không gây úng vào mùa mưa. Đồng thời, việc thiết kế rãnh thoát nước hợp lý và luống trồng cao sẽ giúp hạn chế tình trạng ngập úng – nguyên nhân hàng đầu gây thối rễ và chết cây hàng loạt. Mặt khác, việc che phủ gốc bằng các vật liệu hữu cơ như rơm rạ, mùn dừa hoặc vỏ cà phê giúp giảm bốc hơi nước, ổn định nhiệt độ đất và tạo môi trường lý tưởng cho hệ vi sinh vật có lợi phát triển.
• Một yếu tố không thể bỏ qua là dinh dưỡng và quản lý phân bón hợp lý. Trong điều kiện khí hậu thay đổi, cây dễ bị sốc sinh lý nếu bị thiếu hoặc thừa dinh dưỡng. Việc sử dụng phân hữu cơ vi sinh, phân bón chậm tan và bón theo từng giai đoạn sinh trưởng cụ thể đang được khuyến khích. Nhiều vườn sầu riêng hiện đại đã áp dụng hệ thống phân tích đất và lá để lập khẩu phần dinh dưỡng khoa học, giảm thiểu thất thoát và ô nhiễm môi trường. Ngoài ra, việc tăng cường vi lượng như canxi, magie, kẽm, bo cũng giúp cây tăng sức chống chịu với nắng nóng và cải thiện chất lượng trái rõ rệt.
• Về bệnh hại, biến đổi khí hậu đã làm thay đổi cường độ và thời điểm phát sinh của nhiều loại dịch bệnh trên sầu riêng. Đặc biệt, các bệnh do nấm như thối rễ, xì mủ thân, thán thư có xu hướng xuất hiện sớm hơn và nghiêm trọng hơn trong điều kiện mưa kéo dài và độ ẩm cao. Do đó, các giải pháp phòng bệnh bằng chế phẩm sinh học, nấm đối kháng Trichoderma, và ứng dụng thuốc thảo mộc đang là xu thế chính nhằm giảm áp lực hóa chất, tăng độ bền của hệ sinh thái đất.

Với nội dung "Lai tạo và nhân giống cà phê, ca cao", Thạc sĩ Đinh Thị Tiếu Oanh đã đưa ra góc nhìn tổng quát về ưu, nhược điểm của các phương pháp lai tạo Cà phê, ca cao và lý giải tại sao cần phải lai tạo và tìm cách phát triển các giống cà phê, ca cao mới để tăng năng suất, chất lượng cũng như có khả năng chống chịu lại sự thay đổi của môi trường. Các phương pháp lai tạo phổ biến vẫn đang được áp dụng như nhân giống hữu tính, nhân giống vô tính - đặc biệt là phương pháp nuôi cấy mô, và phương pháp lai tạo giống để tạo ra các dòng cà phê, ca cao có tính trạng tốt thích nghi được với các điều kiện trồng trọt khắc nghiệt hơn mà vẫn mang lại năng suất và chất lượng tốt. 

Cũng trong hội thảo, Kỹ sư Đinh Tiến Đăng đã đưa đến một kiến thức mới về hệ thống tưới tiêu thông minh mà trang trại dâu tây của anh đang áp dụng. Dâu tây là loại cât trồng có giá trị cao, tuy nhiên nó khá khó chăm sóc và đặc biệt nhu cầu nước rất quan trọng: cần đủ ẩm nhưng không được ngập úng, rễ dễ thối nếu bị úng lâu ngày. Hệ thống tưới nhỏ giọt tự động – kết hợp cảm biến độ ẩm, cảm biến thời tiết và lập trình điều khiển – giúp cung cấp nước chính xác theo nhu cầu thực tế của cây. Điều này giúp tiết kiệm đến 30–50% lượng nước sử dụng so với tưới thủ công, đồng thời hạn chế sâu bệnh do ẩm độ dư thừa. Ngoài ra, hệ thống còn cho phép bổ sung dinh dưỡng (phân bón hòa tan) trực tiếp vào nước tưới, gọi là fertigation, giúp cây hấp thu nhanh và hiệu quả hơn. Việc ứng dụng tưới thông minh không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà còn phù hợp với xu hướng nông nghiệp công nghệ cao, bền vững và tiết kiệm tài nguyên.

Một trong những vấn đề rất quan trọng trong canh tác an toàn đó là quản lý cỏ dại. Thạc sĩ Nguyễn Thị Trường đã chia sẻ với các bạn sinh viên về tầm quan trọng của việc quản lý cỏ dại.  Cỏ dại là một trong những nguyên nhân gây thất thoát năng suất lớn trong nông nghiệp. Chúng cạnh tranh dinh dưỡng, nước, ánh sáng với cây trồng, đồng thời là nơi cư trú của sâu bệnh. Do đó, việc quản lý cỏ dại hiệu quả là yếu tố quan trọng giúp tăng năng suất và giảm chi phí sản xuất. Hiện có 3 biện pháp chính để quản lý cỏ dại là biện pháp cơ học, biện pháp hóa học và biện pháp sinh học và canh tác. Quản lý cỏ dại nên kết hợp nhiều phương pháp để đạt hiệu quả lâu dài, vừa bảo vệ môi trường vừa đảm bảo năng suất ổn định.

Tóm lại, biến đổi khí hậu là một thực tế không thể tránh khỏi, nhưng không phải là trở ngại không thể vượt qua. Với hệ thống giải pháp khoa học từ kỹ thuật đến quản lý tổng thể, cộng với sự thay đổi tư duy từ “sản xuất bằng kinh nghiệm” sang “canh tác bằng tri thức”, người trồng cây ăn trái và cây công nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể thích ứng, phát triển và khẳng định vị thế vững chắc trên thị trường nội địa lẫn quốc tế. Điều quan trọng không nằm ở việc chống lại thiên nhiên, mà là học cách sống hài hòa với nó – và biến đổi khí hậu chính là phép thử cho năng lực thích ứng và đổi mới của nền nông nghiệp hiện đại.