Cây bơ, hay còn được biết đến với tên khoa học là Persea americana, là một loại cây ăn quả nhiệt đới có nguồn gốc từ Trung Mỹ và đã được du nhập vào Việt Nam từ lâu, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho bà con nông dân. Cây bơ có thân gỗ, khi trưởng thành có thể đạt chiều cao khoảng 20 mét. Lá của cây bơ có hình bầu dục, màu xanh đậm, và khi cây trưởng thành, lá sẽ xanh bóng với gân lá nổi rõ.
Hoa của cây bơ mọc thành từng chùm có màu vàng xanh hoặc xanh nhạt, và mỗi lần ra hoa đầu tiên có thể có đến khoảng 1 triệu bông hoa. Quả bơ có vỏ màu xanh, hơi sần sùi và được chia thành ba phần: vỏ, thịt và hạt. Phần thịt bên trong của quả bơ rất mềm và béo ngậy, thường có màu vàng nhạt.
Ở Việt Nam, có nhiều giống bơ ngon và mang lại năng suất cao được trồng nhiều nhất, bao gồm Bơ sáp, Bơ tứ quý, Bơ Booth, Bơ 034, và Bơ Hass. Mỗi loại bơ có những đặc điểm hình thái và chất lượng khác nhau, từ hình dáng quả đến màu sắc và độ béo của thịt quả.
Hình 1. Dầu từ quả bơ (Sản phẩm cty Pơ Lang - Đăk Lăk)
Bơ không chỉ được yêu thích vì hương vị thơm ngon mà còn vì giá trị dinh dưỡng cao của nó. Quả bơ chứa nhiều hợp chất dinh dưỡng như chất xơ, omega 3, omega 6, vitamin, và khoáng chất. Hàm lượng đường trong quả bơ rất thấp, làm cho nó trở thành thực phẩm lý tưởng cho người mắc bệnh đái tháo đường. Axit oleic, một loại chất béo không bão hòa đơn chủ yếu trong quả bơ, cũng là thành phần chính của dầu oliu, giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và làm đẹp da.
Ngoài việc ăn trực tiếp, quả bơ còn được chế biến thành nhiều sản phẩm khác nhau. Kem bơ, sinh tố bơ, và salad bơ là những món ăn phổ biến từ quả bơ. Bơ cũng được sử dụng trong ngành công nghiệp mỹ phẩm, nhờ vào các đặc tính dưỡng ẩm và chống oxy hóa của nó.
Hình 2. Mặt lạ mỹ phẩm từ bột quả bơ (Sản phẩm cty Pơ Lang - Đăk Lăk)
Trên thế giới, bơ là loại cây trồng ăn trái phổ biến và sản phẩm từ bơ còn được dùng trong y tế và mỹ phẩm. Ở các nước như Mỹ, Mexico, Úc, quả bơ được sử dụng vào nhiều mục đích khác nhau như ăn tươi, chế biến các món ăn, sản xuất dầu bơ và đặc biệt sử dụng rất nhiều trong mỹ phẩm cho việc chăm sóc sắc đẹp.
Cây bơ cũng có thể được trồng trong chậu để làm cảnh và trang trí trong nhà. Tuy nhiên, những giống bơ được trồng số lượng lớn và đem lại giá trị kinh tế cao vẫn là những giống bơ Lauraceae. Cây bơ có thể trồng ở nhiều vùng khác nhau của Việt Nam, từ Đông Nam Bộ đến Tây Nguyên, và cả ở khu vực miền Bắc, mặc dù cây bơ trồng ở miền Bắc vẫn cho sản lượng thấp và chất lượng kém hơn so với khu vực Tây Nguyên và Đông Nam Bộ.
Tóm lại, cây bơ không chỉ là một loại cây ăn quả mang lại giá trị kinh tế cao mà còn là một nguồn thực phẩm dinh dưỡng quý giá. Với sự đa dạng trong cách chế biến và sử dụng, từ ăn trực tiếp đến chế biến thành các món ăn và sản phẩm chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp, cây bơ đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày của nhiều người trên khắp thế giới. Đây là một ví dụ điển hình về cách một loại cây có thể góp phần vào sự phong phú của nền nông nghiệp và đóng góp vào sức khỏe và hạnh phúc của con người.
ThS. Triệu Tuấn Anh tổng hợp